De waterlopen in de provincie dienen, naast voor berging en afvoer van overtollig polderwater, voor een deel ook voor de scheepvaart. De meest markante hoofdafwateringskanalen zijn op de kaart gezet.
Hoofdafwatering en kanalen in regio Alblasserwaard / Vijfheerenlanden.
De oorsprong van deze wateren is divers en afhankelijk van het gebied waarin zij zich bevinden. Zo bestaat het hoofdafwateringssysteem van het veenontginningslandschap uit gegraven weteringen en oude, al dan niet gedeeltelijk vergraven, veenstroompjes.
In het jonge zeekleilandschap gaan de waterlopen terug op oude kreken, terwijl in het strandwallenlandschap enkele vaarten liggen die zijn aangelegd in verband met het afvoeren van het zand uit de zanderijen.